Με βάση τον ορισμό από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), η παχυσαρκία είναι η υπερβολική συσσώρευση λίπους στο ανθρώπινο σώμα σε βαθμό που αποτελεί απειλή για την υγεία.
Για τον σαφέστερο προσδιορισμό της παχυσαρκίας χρησιμοποιείται ο δείκτης μάζας σώματος (ΔΜΣ). Όταν ο ΔΜΣ είναι μεταξύ 25 και 29.9 ο ενδιαφερόμενος χαρακτηρίζεται ως υπέρβαρος ενώ όταν ο ΔΜΣ είναι πάνω από 30 ο ενδιαφερόμενος χαρακτηρίζεται ως παχύσαρκος.
Η παχυσαρκία δεν είναι θέμα αισθητικό και προβολής προτύπων από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Η παχυσαρκία αποτελεί ασθένεια. Το 2015 η παχυσαρκία ήταν η αιτία για 4.000.000 θανάτους παγκοσμίως…
Τόσο η υπερβολική πρόσληψη βάρους κατά την παιδική ή εφηβική ηλικία όσο και η παχυσαρκία κατά την ενήλικη ζωή συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο θανάτου από οποιαδήποτε αιτία (all-cause mortality) αλλά και από καρδιαγγειακά συμβάματα.
Τα άτομα που πάσχουν από παχυσαρκία έχουν κατά μέσο όρο 4 χρόνια ζωής λιγότερα σε σχέση με άτομα με φυσιολογικό βάρος.
Άτομα που πάσχουν από παχυσαρκία έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης (σε σχέση με συνομηλίκους τους με φυσιολογικό βάρος):
Τα ποσοστά της παχυσαρκίας στην Ελλάδα δυστυχώς βρίσκονται πολύ πάνω από τον μέσο όρο της Ευρώπης. Στην Ελλάδα το 27.5% των ενηλίκων πάσχουν από παχυσαρκία ενώ στην Ευρώπη το 25% των ενηλίκων (δεδομένα 2016). Τα ποσοστά είναι πιο θλιβερά αν συμπεριληφθούν και άτομα που είναι υπέρβαρα. Το ποσοστό ατόμων που είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι στην Ελλάδα αγγίζει το 62%.
Ομοίως, ανησυχητικά είναι τα αντίστοιχα ποσοστά υπέρβαρων ή παχύσαρκων παιδιών και εφήβων στην Ελλάδα. Εκεί το ποσοστό στην χώρα μας βρίσκεται στο 14.6% (δεδομένα 2021) -σε πτώση σε σχέση με το 2016- ενώ στην Ευρώπη είναι το μισό δηλαδή 7.1%.
Αρχικά θα πρέπει να γίνει κατανοητό πως η παχυσαρκία αποτελεί πρόβλημα υγείας και θα πρέπει να θεραπεύεται, όπως για παράδειγμα η αρτηριακή υπέρταση αποτελεί πρόβλημα υγείας και άτομα με αυξημένη πίεση αναζητούν ιατρική βοήθεια. Η παχυσαρκία δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση αισθητικό πρόβλημα, αλλά συνδέεται με σοβαρές επιπλοκές για την υγεία του εκάστοτε ατόμου που πάσχει από αυτήν.
Παχύσαρκα άτομα που καταφέρνουν να χάσουν το περιττό βάρος και να επανέλθουν σε φυσιολογικά επίπεδα μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης όλων των νοσημάτων που σχετίζονται με την παχυσαρκία -συμπεριλαμβανομένου και του κινδύνου για ανάπτυξη καρκίνου- και αυξάνουν το προσδόκιμο επιβίωσής τους.
Η θεραπεία της παχυσαρκίας είναι εφικτή αν το άτομο που πάσχει από αυτήν συμβουλευθεί εξειδικευμένη ομάδα ιατρών. Η θεραπεία της παχυσαρκίας δεν αφορά μόνο μια ειδικότητα αλλά θα πρέπει να γίνεται μια ολιστική προσέγγιση.
Υπάρχουν πλέον αρκετές μελέτες που δείχνουν πως η αλλαγή του τρόπου ζωής και ο διατροφικός περιορισμός από μόνα τους δεν καταφέρνουν να θεραπεύσουν την παχυσαρκία. Συνήθως τα παχύσαρκα άτομα που ακολουθούν διατροφή και γυμναστική χάνουν κάποιο μικρό ποσοστό του παραπανίσιου βάρους τους, το διατηρούν για ένα διάστημα και στη συνέχεια το επαναπροσλαμβάνουν (το ίδιο ή και περισσότερο). Είναι δημοσιευμένο πως μόνο το 3-5% των ασθενών με νοσογόνο παχυσαρκία καταφέρνουν να χάσουν το περιττό βάρος και να το διατηρήσουν μακροχρονίως.
Η παχυσαρκία προκαλεί ορμονικές αλλαγές που επιδρούν στον ανθρώπινο εγκέφαλο και ανατροφοδοτούν την πρόσληψη τροφής. Με αποτέλεσμα το να συμβουλεύσεις έναν άνθρωπο που πάσχει από νοσογόνο παχυσαρκία να αποκτήσει φυσιολογικό βάρος και να το διατηρήσει για το υπόλοιπο της ζωής του μόνο περιορίζοντας το φαγητό είναι σαν να ζητάς από έναν άνθρωπο με πυρετό να ρίξει την θερμοκρασία του σώματος του μόνο με την σκέψη του.
Η μόνη ενδεδειγμένη και επιστημονικά τεκμηριωμένη θεραπεία της παχυσαρκίας είναι η χειρουργική θεραπεία. Η χειρουργική της παχυσαρκίας ονομάζεται βαριατρική χειρουργική, ενώ προσφάτως θέλοντας να αναγνωριστεί και ο ρόλος της στην αντιμετώπιση του μεταβολικού συνδρόμου χαρακτηρίστηκε ως μεταβολική και βαριατρική χειρουργική.
Η χειρουργική της παχυσαρκίας έχει μια μακριά ιστορική αναδρομή που επισήμως ξεκινά από το 1950. Τα 75 χρόνια που ακολούθησαν η χειρουργική της παχυσαρκίας ακολούθησε μια ανοδική πορεία, ενώ η μεγάλη αλλαγή έγινε με την είσοδο της λαπαροσκοπικής χειρουργικής στον ιστορικό χάρτη στις αρχές του 1990. Εκ τοτε η θνητότητα και οι επιπλοκές αυτών των χειρουργείων -που ομολογουμένως ήταν υψηλή και αυτό οδήγησε στο «κακό όνομα» που είχε αναπτύξει τότε αυτή η χειρουργική- μειώθηκε κατακόρυφα με αποτέλεσμα να είναι πλέον εύκολο να εφαρμοσθούν και σε άτομα με χαμηλότερο ΔΜΣ (αρχικά προσφέρονταν σε ασθενείς με εξαιρετικά υψηλό ΔΜΣ). Επιπλέον, οι επιστημονικές έρευνες οδήγησαν σε βελτίωση της αποτελεσματικότητας των βαριατρικών επεμβάσεων. Πλέον η χειρουργική της παχυσαρκίας εκτός από ασφαλής είναι και αποτελεσματική.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Χειρουργικής της Παχυσαρκίας και των Μεταβολικών Νοσημάτων (International Federation for Surgery of Obesity and Metabolic Disorders- IFSO) κάθε χρόνο δημοσιεύει μία παγκόσμια ανασκόπηση των επεμβάσεων αυτών. Το 2023 παγκοσμίως διενεργήθηκαν σχεδόν 500.000 τέτοιες επεμβάσεις (παγκοσμίως, τουλάχιστον σε χώρες που διαθέτουν κάποια εθνική καταγραφή δεδομένων)…
Οι επεμβάσεις παχυσαρκίας διενεργούνται μόνο λαπαροσκοπικά ή ρομποτικά (99.5-100% των επεμβάσεων). Η πιο συχνή παγκοσμίως επέμβαση παχυσαρκίας είναι η επιμήκης γαστρεκτομή (γαστρικό μανίκι ή sleeve) με ποσοστό 63% ακολουθούμενη από την κλασσική γαστρική παράκαμψη (Roux-en-Y gastric bypass) σε ποσοστό 29%. Η πιθανότητα σοβαρής χειρουργικής επιπλοκής αγγίζει το 2-4%, ενώ η πιθανότητα θανάτου μετά την επέμβαση κυμαίνεται παγκοσμίως από 0.02-0.1%. Τα ποσοστά αυτά αφορούν επεμβάσεις που διενεργούνται σε κέντρα χειρουργικής της παχυσαρκίας από εξειδικευμένους χειρουργούς.
Όλο και συχνότερα ακούγονται τα νεότερα φάρμακα κατά της παχυσαρκίας. Αυτά είναι είτε σε ενέσιμη μορφή είτε σε μορφή χαπιών. Ενδείκνυται για άτομα με ΔΜΣ 27- 29.9 kg/m2 και κάποιο συνοδό νόσημα ή στα αρχικά στάδια της παχυσαρκίας σε άτομα με ΔΜΣ 30- 33 kg/m2. Τα φάρμακα αυτά χρειάζονται κάποιους μήνες για να φέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα και καταφέρνουν μία μείωση βάρους που σπάνια ξεπερνά το 15% του ολικού βάρους. Δηλαδή σε κάποιον με σωματικό βάρος 110 kg, η απώλεια βάρους με αυτά τα φάρμακα στην καλύτερη περίπτωση θα είναι 15-16 kg. Η διάρκεια χρήσης αυτών των φαρμάκων δεν έχει καθοριστεί. Έχει διαπιστωθεί πως μετά την διακοπή τους τα άτομα ξαναπαίρνουν μεγάλο ποσοστό από το βάρος που έχασαν.
Κάποια από τα μειονεκτήματα της φαρμακευτικής θεραπείας της παχυσαρκίας είναι
Επιγραμματικά, η φαρμακευτική αγωγή της παχυσαρκίας μπορεί να ωφελήσει στα αρχικά στάδια της παχυσαρκίας σε επιλεγμένα άτομα (χωρίς ακόμα να μπορούμε να ξέρουμε ποιος θα ωφεληθεί) που ακολουθούν πρόγραμμα διατροφής και γυμναστικής και μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε συνδυασμό με την χειρουργική της παχυσαρκίας.
